Ben ik ineens sterker geworden?

Last updated on 02/04/2024

Dit is de vraag dat je jezelf zou kunnen stellen als je de recente FIDE ratings erbij neemt. Ikzelf zag mijn rating stijgen van 1483 naar 1690 begin maart.

Normaal gebeurt dit pas omdat je veelvuldig wint tegen (veel) sterkere tegenstanders. Zo werkt de ELO rating namelijk, het probeert statistisch te voorspellen welke resultaten je zou moeten bereiken. Maar aangezien ik de voorbije periode geen enkele FIDE rated wedstrijd heb gespeeld, kan dat deze keer de reden niet zijn. Bovendien is het een stevige stijging en spijtig genoeg ben ik niet ineens veel sterker geworden, ik zou het tegendeel durven beweren.

De reden waarom dit nu gebeurt is eigenlijk simpel: de FIDE heeft beslist dat het tijd werd om de ratings aan te passen omdat die niet meer strookten met de werkelijkheid. Eigenlijk waren de meeste spelers hun rating te laag tegenover wat ze effectief toonden als intrinsieke sterkte tijdens hun wedstrijden.

Ik leg dus even meer in detail uit wat er gebeurd is.

Sinds 1970 wordt de ELO rating door de FIDE toegepast. Het heeft intussen tal van veranderingen gekend. Wat ook belangrijk is in het verhaal is dat ook het aantal spelers enorm gestegen is, zeker jongere spelers.

Daar waar oorspronkelijk enkel de beste spelers een rating kregen, kreeg iedereen gaandeweg een rating. Hierdoor zakte de minimale rating van 2200 stapsgewijs naar 1000 in augustus 2012. Dit zorgde voor een eerste probleem: er waren ineens veel spelers met vooral lagere ratings en de spreiding was enorm, zoals je kunt zien op de grafieken hieronder:

Bovendien starten vooral jongere spelers met een lage initiële rating, maar dit heeft een behoorlijk neveneffect: zij leren zeer snel bij omwille van hun jonge leeftijd en dus kan de stijging in rating die ze krijgen door het spelen (en winnen) van partijen niet compenseren hoe sterk ze intrinsiek zijn. In 2014 probeerde de FIDE via de aanpassing van de K-factor hier wel een mouw aan te passen, maar dit kon het  tweede probleem nooit echt oplossen.

Jeff Sonas kwam dus met een hele analyse van wat hij het probleem “rating deflation” noemt en kwam tot de voorstel voor de aanpassingen die moesten gebeuren. Hij schreef ook een nog langere analyse nadat de schaakgemeenschap hun reacties hadden gegeven op de geplande aanpassingen.

Eerst en vooral moest er volgens Jeff een compressie gebeuren van de ratings, ze moeten minder gespreid zijn. Dat is dus waarom onze ELO ineens is gestegen. Bij iedereen met een rating onder 2000 wordt een eenmalige stijging toegevoegd op zijn/haar huidige rating volgens volgende formule: 0,40 x (2000 – huidige rating). In mijn geval: 1483 + 0,40 x (2000 – 1483) = 1689,80, afgerond naar 1690.

Waarom enkel op de ratings van onder de 2000, vraagt iemand zich misschien af? Wel, omdat daar het probleem het duidelijkst is. Ook boven de 2000 is er een probleem, maar minder sterk, dus hoopt Jeff dat deze aanpassing groot genoeg is om het probleem ook in hogere kringen op te lossen.

Daarnaast worden er ook verbeteringen gemaakt aan de berekening van de ELO rating. Dit om te voorkomen dat het probleem terug tevoorschijn komt in de toekomst.

Eerst en vooral zal de laagste rating voortaan 1400 zijn. Ook zal de initiële rating voor spelers zonder rating anders berekend worden, hierdoor zou de initiële rating iets dichterbij hun werkelijke rating moeten liggen. Als laatste wordt de 400-punten regel – de regel zegt dat een match tussen spelers met een verschil van meer dan 400 punten wordt beschouwd als een verschil van 400 punten en nooit meer – vanaf nu altijd toegepast en zonder beperkingen, zoals het eigenlijk al was voor 2022.

Trouwens, ook de KBSB doet een gelijkaardige aanpassing, zij doen het pas een maand later. Aangezien de minimale ELO nationaal rating op 1150 ligt, is de formule een beetje anders: nieuwe rating = oude rating + (2000 – oude rating) * 250 / (2000 – 1150). Je kunt dus al even voorspellen aan de hand van deze formule wat je Belgische ELO rating zou moeten worden. Bovendien gaat de minimale ELO rating in België ook aangepast worden naar 1400.

Volgens de website van de KBSB zal de aanpassing doorgevoerd worden samen met het nieuwe klassement van 1 april. En neen, het is geen aprilgrap.